Decydując się na zakup nowego materaca, łóżka, czy całej sypialni, stajemy również przed wyborem jaki kupić stelaż? Producenci łóżek, często dodają swoje stelaże gratis, albo za dopłatą. Mamy pewność, że łóżko i stelaż będą ze sobą współpracowały, ale co z materacem?
Stelaż jest to element, który łączy materac z łóżkiem. Stelaż musi dobrze spełniać 2 funkcje. Po pierwsze musi dobrze podpierać materac i powinien to być priorytet, przy jego wyborze. W drugiej kolejności, musi być kompatybilny z posiadanym lub kupowanym łóżkiem. Bardzo często okazuje się, że dodawane do łóżek stelaże nie zapewniają odpowiedniego podparcia dla materaca. Zazwyczaj nadają się do najprostszych konstrukcji bonnelowych, a nie dla dobrych jakościowo, elastycznych punktowo konstrukcji.
Na początku przyjrzyjmy się typom stelaży, ich konstrukcji oraz przeznaczeniu.
Stelaże pełne – stelaże wykonane najczęściej z płyty meblowej lub sklejki, niekiedy dodawane do łóżek. Mogą mieć nawiercone otwory wentylacyjne. Stelażem pełnym jest też podłoga. Takie rozwiązanie nie powinno być stosowane w żadnym przypadku. Człowiek w czasie snu wydala przez skórę i oddech parę wodną oraz pot, gdy jest gorąco. Wilgoć ta gromadzi się w materacu. W przypadku pełnego stelaża, wilgoć zgromadzona w głębszych warstwach materaca nie może odparować, co prowadzi do rozwijania pleśni, namnażania bakterii i grzybów. Wszystkie stosowane stelaże powinny pozwalać na swobodny przepływ powietrza z wnętrza materaca. Jako rozwiązanie tymczasowe, można kłaść materac na podłodze, pod warunkiem codziennego pionowania go w czasie dnia (np. opierania o ścianę), tak, aby umożliwić odparowanie wilgoci.
Stelaże pasowe (z wytrzymałej tkaniny) lub/i sprężyn falistych – stelaże wykorzystywane często w rozkładanych łóżkach, sofach etc. Zapewniają przepływ powietrza, ale nie zapewniają odpowiedniego podparcia. Z czasem, stelaże te coraz bardziej się naciągają i powodując powstanie obniżenia w części środkowej. Każdy dobry materac elastyczny, dopasuje się do takiego podłoża, co doprowadzi do gorszego podparcia ciała. Materac, który nie leży w jednej płaszczyźnie, przenosi wygięcie na leżącą na nim osobę. Jeżeli jest to konstrukcyjnie możliwe, lepiej zastosować stelaż z listew, zazwyczaj jednak stelaże te stanowią integralną cześć łóżka i jesteśmy na nie skazani.
Stelaże z listew prostych (drewnianych lub profili metalowych). Najczęściej spotykane stelaże, często sprzedawane z łóżkami w komplecie. Nadają się przede wszystkim pod materace bonnelowe, a przy odpowiedniej gęstości listew można kłaść na nich lepsze materace. Jednak mała uwaga, niektórzy producenci zalecają dla swoich materaców, tylko gęste stelaże z listew giętych, a stosowanie innych rozwiązań może wiązać się z odrzuceniem ewentualnej reklamacji. Dobrze jest zapoznać się zaleceniami producenta, którego materac kupujemy. Przykładowo MK Foam Koło zaleca stosowanie przynajmniej modelu Twinpack w przypadku swoich elastycznych punktowo materaców. Janpol nie jest już tak restrykcyjny, jednak zawsze warto zainwestować w odpowiedni stelaż, który pozytywnie wpłynie nie tylko na właściwości użytkowe materaca, ale również podniesie jego żywotność.
Stelaże materace – bardzo często stosowane rozwiązanie w USA i Kanadzie. Stelaż dla materaca na którym śpimy, stanowi specjalny materac na sprężynie bonnelowej z własną ramą, zazwyczaj na własnych nogach. Materac taki umożliwia cyrkulację powietrza i zapewnia bardzo dobre podparcie dla materaca właściwego. Jako podstawę nie powinno stosować się materaców pełnych (piankowych, czy lateksowych) ponieważ utrudnimy odparowanie gromadzącej się wilgoci, a w konsekwencji wystąpienie podobnego problemu, jak w przypadku stelaży pełnych.
Stelaże z listew giętych (z drewna brzozowego lub bukowego) – najlepsze ze stelaży dostępnych na rynku. Są droższe od stelażów z listew prostych, ale za to będą bardziej wytrzymałe i posłużą długie lata. Elastyczne listwy zwiększają zakres pracy materaca pozwalając na jeszcze lepsze jego dopasowanie do kształtu ciała. Dodatkowo pozwalają na lepsze rozprowadzenie sił nacisku w materacu, co owocuje mniejszym jego obciążeniem, a w konsekwencji dłuższym jego życiem. Często stelaże te wyposażone są w podwójne listwy w części lędźwiowej pozwalające na utwardzenie go na wysokości lędźwi. Mogą mieć też podnoszone zagłówki i podnóżki z regulacją ręczna lub elektryczną. Modele o gęstej listwie (ok 3 – 4 cm odstępu pomiędzy listwami) nadają się praktycznie do każdego materaca dostępnego na rynku. Najprostsze stelaże z listew giętych, nie będą posiadały nawet ramy. Stelaże podwójne, w zależności od modelu mogą być dzielone na 2 połówki listwą środkową, ale występują także modele w których listwa może być gięta na całej szerokości materaca. Jeśli będziemy spali sami na materacu, warto szukać stelaży bez listwy środkowej, w przypadku 2 osób, najlepszym rozwiązaniem są 2 oddzielne stelaże lub 1 ale dzielony przez środek. Czasem będziemy zdeterminowani przez konstrukcję łóżka do konieczności stosowania stelaża bez środkowej listwy, jednak należy pamiętać, że materac przyjmuje kształt podłoża i będzie się wybrzuszał na środku, zgodnie z krzywizną listew. W przypadku 2 stelaży lub stelaża dzielonego, będzie występowało obniżenie materaca w linii środkowej, zgodnie z jego kształtem. Wygięcia te nie pogarszają walorów użytkowych materaca, ani nie wpływają niekorzystnie na jego żywotność. Niekiedy w bardzo zaawansowanych konstrukcyjnie stelażach możemy spotkać oprócz listew, plastikowo gumowe elementy, tzw. talerze, które mają za zadanie jeszcze lepiej przejmować siły z materaca i poprawiać jego dopasowanie. Są to zazwyczaj drogie stelaże.
W powyższych opisach używałem pojęcia gęstość stelaża. Jak pewnie się domyślacie, chodzi o odległość listew od siebie. Gęste stelaże to te, które mają 3-4 cm przerwy pomiędzy poszczególnym listwami, w rzadkich te odstępy będą większe. Dlaczego warto korzystać z gęstych stelaży? W przypadku sztywnych materaców na sprężynie bonnelowej lub utwardzonych kokosem i trawą morską, nie ma to dużego znaczenia, jednak w przypadku materaców elastycznych, zbyt rzadki stelaż będzie powodował nadmierne obciążenie materaca i gromadzenie dużych sił w punktach styku ze stelażem. Będzie to prowadziło do nadmiernego zużycia zwłaszcza warstw zewnętrznych, które będą pracowały pod zbyt dużym obciążaniem. Zasada jest prosta, dobre materace lubią gęste listwy. Poniżej rysunek obrazujący to zjawisko.
Jeśli mówimy o stelażach z listew giętych, nie sposób nie wspomnieć o możliwości podnoszenia zagłówka i podnóżka, w niektórych modelach. Rozwiązanie to jest jak najbardziej korzystne, ale nie dla wszystkich materaców. Na stelażach takich nie wolno stosować materaców z kokosem oraz trawą morską (przy zginaniu płyty zostaną złamane), nie powinno się także stosować materaców na sprężynie kieszeniowej, ale także tych o bardzo wysokich konstrukcji. Niektórzy producenci dopuszczają taką ewentualność, jednak nawet wtedy, materac jest na tyle sztywny, że nie dopasuje się do stelaża tak jak powinien. Można śmiało założyć, że im grubszy materac, tym gorzej będzie się zginał. Najlepiej na takich stelażach spisują się lateksy i pianki wysokoelastyczne, ewentualnie cienkie materace termoelastyczne. Decydują się na wybór takiego stelaża trzeba zwrócić uwagę, jak materac będzie z nim współpracował. Nie chodzi tylko o jego elastyczność, ale również wagę i szerokość. W przypadku ciężkich i szerokich materaców, możemy zastosować jeden lub 2 stelaże. Zarówno jedno jak i drugie rozwiązanie będzie bardzo niewygodne. Podnosząc powiedzmy materac lateksowy, który waży 40-50 kg w wezgłowiu łóżka, będziemy potrzebowali drugiej osoby, aby to zrobić. Jeżeli chcemy aktywnie korzystać z dobrodziejstw regulowanych stelaży, lepszym rozwiązaniem będą 2 oddzielne stelaże i 2 materace. Pod jeden duży materac najlepiej stosować jeden stelaż ale z regulacją elektryczną.
Wiemy już na co zwrócić uwagę wybierając stelaż do materaca, trzeba jeszcze jednak wziąć pod uwagę konstrukcję łóżka. Poza oczywistym rozmiarem tzw. światła łóżka, czyli szerokości i długości wnęki na materac, należy zwrócić uwagę na system mocowania stelaża. W przypadku większości łóżek możemy natrafić na 4 przypadki.
1. Stelaż zintegrowany z łóżkiem – jeśli jest to stelaż z listew metalowych lub drewnianych prostych, na taki stelaż można położyć lepszy stelaż z listew giętych, oprócz stelaży z regulacją elektryczną (cały mechanizm znajduje się pod stelażem)
2. Listwy wspornikowe boczne, a w przypadku łóżek podwójnych, również z listwą środkową podpartą nogą – można stosować praktycznie każdy ze stelaży listwowych (z ramą lub bez)
3. Listwy wspornikowe poprzeczne (zazwyczaj 3) – należy stosować stelaże, które posiadają własną ramę. Rama powinna być sztywna ( z grubej listwy drewnianej lub sklejki, ale w położeniu pionowym tzn. listwy ramy stelaża powinny być równoległe do boków łóżka, bo w takim ułożeniu stelaż jest bardziej sztywny)
4. Stelaż mocowany na blachach kątowych – w takim przypadku należy stosować stelaże sztywne z grubą ramą, jeśli łóżko nie posiada listwy środkowej, dodatkowo stosuje się nogi (najlepiej 2) pod listwą środkową stelaża.
Wybór stelaża pod materac jest równie istotny jak odpowiednio dobrany materac i łóżko. Warto zainwestować w wysokiej jakości stelaż i zapewnić sobie wygodny i komfortowy sen.
